به گزارش پایگاه خبری تحلیلی مهرنوشت، استان یزد به دلیل شرایط خاص اقلیمی و واقع شدن روی کمربند خشک کشور سال‌هاست که درگیر خشکسالی است؛ این روزها نه تنها در مناطق کویری بلکه در ییلاقی ترین روستاهای استان یزد در دامنه های شیرکوه هم آب کیمیا شده است.
نه تنها بارش ها،امسال منابع آبی هم به شدت کاهش یافته است. قنات ها خشک شدند و سفره های آب زیرزمینی هم دیگر جوابگوی عطش درختان نیست.
بر اساس نمودار تغییرات بارندگی ۶۰سال گذشته ایستگاه هواشناسی یزد، اولین دوره خشکسالی شدید در یزد بین سالهای ۳۷تا۵۴ حدود ۱۵سال به‌طول انجامیده اما دو سال تَر سالی با فاصله زمانی مناسب و موثر در این بین از اثرات این دوره کاسته است. اما بعد از آن سالهای خشکسالی به صورت متناوب با سالهای ترسالی آمده و اثرات ناچیزی داشته‌اند.
یک دوره ۴ساله خشکسالی بین سالهای ۶۵تا۶۹ و یک دوره ۳ساله بین سالهای ۷۴تا۷۷ نیز اتفاق افتاده است و آخرین دوره خشکسالی شدید در یزد، بیش از ۱۸سال متناوب از سال ۷۸تاکنون ادامه داشته است.
نخستین ثمره خشکسالی‌های پی در پی، از دست رفتن جمعیت روستاها و شهرنشینی و حاشیه‌نشینی بسیاری از روستائیان است که البته تبعات و آسیب‌های آن در نوع خود قابل تأمل است.
حاجی علی از اهالی روستای هنزاء تفت است. او می گوید ده سال است که آب به روستا نرسیده، قنات روستا به طور کامل خشک شده، همه رفته اند و تنها ده نفر مانده ایم.
وی می گوید: تا چند سال قبل، سیب درختی، زردآلو، گردو، بادام و انواع میوه های سردرختی برداشت می کردیم اما الان یک درخت هم برایمان نمانده، همه باغ ها خشکیده و آه در بساط نداریم.
بعد از روستای هنزاء به سیدآباد رسیدیم، محمدآقا که بزرگ شده همین روستاست به ما گفت: علاوه بر کاهش بارندگی، چند سالی است که بهره برداری های نامناسب از منابع آبی در روستاهای بالادست باعث خشک شدن منطقه شده است.
او می گوید: بهترین درختان حاصل خیز باغش به ارزش بیش از ۱۰۰میلیون تومان از بین رفته است.
در روستای بنستان هم اوضاع به همین شکل بود. درختان تنومند چند ده ساله در آتش خشکسالی سوخته بودند. با گشتی در روستا حاجی احمد را دیدم که با دیدن ما اشک از چشمانش جاری شد. او می گوید: چند سالی است که آبی در رودخانه روستا جاری نشده و همه درختان باغش خشکیده؛ درختانی که سرمایه سالها تلاش اجدادش بوده است.
در ادامه راه همراه شدیم با رئیس شورای اسلامی روستای هنزاء. ناصر نبی زاده می گوید: در سال های گذشته نامه نگاری های زیادی به مسئولان مختلف استان یزد شده، ابتدا خشکسالی منطقه ۱۰درصد بود که الان به ۹۰درصد رسیده است.
وی می افزاید: استخرهای بزرگی در مناطق ده بالا و طزرجان ساخته شده، چاههای غیرمجاز زیادی در حال فعالیت است، تجاوزهای زیادی به حریم رودخانه شده و همه اینها زمینه ای را فراهم کرده تا دیگر آبی به روستاهای پایین دست نرسد.
سایه هایی که خشکسالی از سر کویرنشینان میگیرد
به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی بین استان‌های ایران کمترین منبع آب کشاورزی در یزد قرار دارد.
باتوجه به شرایط خشکی که بر استان یزد حاکم است،بارندگی های ناچیز در سالهای اخیر هم نتوانست مرهمی بر زخم کهنه خشکسالی خطه کویر باشد.
مدیرکل هواشناسی استان یزد با اشاره به کاهش ۲۸ونیم درصدی بارندگیدر سال آبی جاری می گوید: از سال۸۴ با کمبود نزولات جوی مواجه بودیم.
عمادی می افزاید: بر اساس آمارهایی که در سازمان هواشناسی کشور موجود است استان یزد با میانگین ۹۰میلیمتر جزو سه استان کم باران کشور قرار گرفته است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان هم با بیان اینکه در الگوی بارش چه در توزیع زمانی و چه توزیع مکانی بارش، تأثیر منفی در تجدید منابع آبی استان داشته است، می گوید: نوع بارش به خصوص در مناطق کوهستانی باید به صورت برف باشد تا در جاری شدن رودخانه‌های فصلی و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و قنوات موثر باشد. این در حالی است که در سالهای اخیر بارش‌ها هم از نظر کمی‌از نرمال کمتر بوده و هم بارش برف کاهش یافته است.
سیدجمال سجادی پور می افزاید:یزد در بازه زمانی هفت ساله اخیر دچار خشکسالی متوسط به بالا بوده است؛ به طوری که ۹/۸۲درصد از مساحت این استان دچار خشکسالی متوسط و ۱۴/۹درصد با خشکسالی شدید روبرو بوده است.
منابع آبی یزد در آستانه خشک شدن
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان با ابراز نگرانی از وضعیت موجود می گوید: در سال گذشته ۲۵۱میلیون مترمکعب از حجم منابع آب زیرزمینی استان کاهش یافته است.
محمدمهدی جوادیان زاده می افزاید: ۴۰۴منبع آبی تامین کننده آب روستاهای استان یزد است که از این تعداد نزدیک به ۱۰۰منبع خشک و ۸۰منبع دیگر در آستانه خشک شدن است.
هادی هادی نسب، مدیرکل مدیریت بحران استان یزد هم در گفتگویی کوتاه با اشاره به اینکه از هزار و ۲۰۰روستا، نیمی از آنها به دلیل کم آبی و خشکسالی های پیاپی خالی از سکنه شده است می گوید: آب ۳۶۰روستا بوسیله تانکر تامین می شود.
در گفتگو با رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد به آمار نگران کننده دیگری برخوردیم. سیدجمال سجادی پور می گوید کمی بارش و خشکسالی های اخیر یک سوم قنوات استان یزد را خشک کرده و ۲سوم دیگر این قنات ها هم با کاهش آبدهی ۴۰تا۸۰ درصدی روبرو شده است.
وی می افزاید: متاسفانه آبدهی قنوات استان یزد از ۴۲۰میلیون مترمکعب در دهه هفتاد ، هم اکنون به ۱۸۰میلیون مترمکعب رسیده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد می گوید: آبی که امروز در اختیار بخش کشاورزی استان یزد قرار دارد، نسبت به سال۸۳ از یک میلیارد و ۵۰۰میلیون مترمکعب به ۷۲۲میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
خسارت های خشکسالی دامن گیر کشاورزان
معاون برنامه‌ریزی جهاد کشاورزی استان یزد با اشاره به خسارات وارده به بخش‌های مختلف کشاورزی می گوید: خسارات وارده در سال زراعی ۹۵-۹۴ بیش از ۸هزار میلیارد ریال در بخش های باغی، زراعی و دام و طیور برآورد شده است.
عباس حاجی حسینی می افزاید: این خسارت ناشی از افت تولید در بخش زراعت و باغبانی به میزان ۸۹هزار تن به مبلغ ۳هزار و ۵۶۵ میلیارد ریال بوده است.
وی با بیان اینکه خشکسالی باعث افت تولید در بخش دام و طیور شده است می گوید: در این مدت چهار هزار و ۸۰۰تن با کاهش تولیدات دام و طیور مواجه بوده ایم که خسارتی معادل ۵۳۶میلیارد ریال است.
همت بلند و برنامه ای مدون، تنها راه حل مشکل
کاهش نزولات جوی در سال آبی ۹۶-۹۵ و برداشت های بی رویه از سفره های آب زیرزمینی دست به دست هم داده تا وضعیت منابع آبی استان یزد بویژه در مناطق ییلاقی دگرگون شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان یزد در جواب به این سوال که چه برنامه ای برای حفاظت از منابع آب دارید؟ می گوید: با برنامه های جدی تر امسال وارد عمل می شویم. اکنون ۲۰۰حلقه چاه کشاورزی بدون مجوز پلمپ شده و ۳۰۰حلقه چاه دیگر هم در دست بررسی است.
محمدمهدی جوادیان زاده با اشاره به تصرف در بستر و حریم رودخانه در روستاهای ده بالا و طزرجان می افزاید: طبق قانون، در بستر رودخانه هیچ گونه تصرفی نباید صورت گیرد و بزودی با اجرای طرح رودبان با همکاری مردم بومی منطقه بطور جدی، از حریم و بستر رودخانه محافظت می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان یزد در ادامه صحبت هایش به نصب کنتورهای حجمی در اجرای طرح احیا و تعادل بخشی اشاره می کند و ادامه می دهد: تاکنون ۴۰درصد چاههای کشاورزی استان یزد مجهز به کنتورهای حجمی شده است و در آینده ای نزدیک دیگر هم در چاهها این کنتورها نصب می شود؛ طرحی که با اجرای آن هر کشاورز طبق سهمیه خود می تواند از منابع آبی استفاده کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد هم به برنامه های این سازمان برای مدیریت مصرف آب اشاره می کند و می گوید: اجرای سیستم های نوین آبیاری، احداث سه هزار کیلومتر کانال و شبکه های آبیاری و همچنین خاموشی چاههای کشاورزی از برنامه هایی است که در سالهای اخیر در مناطق مختلف استان اجرایی شده است.
سیدجمال سجادی پور می افزاید: رویکرد ما به سمت کشت های کم آبخواه در بخش کشاورزی است تا بتوانیم از منابع آبی موجود، بیشترین بهره را برای رونق روستاها و فعالیت در بخش کشاورزی ببریم.
بدون شک مدیریت بحران در شرایط خشکسالی استان یزد، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ گرچه مسئولان استان یزد برای مقابله با این بحران دست روی دست نگذاشته اند اما تنها راه برون رفت از این بحران بزرگ، همت بلند و برنامه ای مدون می طلبد.
نویسنده : سید سکینه میرطاهری
